Ceremoniarskie
I STOPIEŃ CEREMONIARZA:Spotkanie Pierwsze
Wybrane funkcje ceremoniarza
1. Funkcje mistrza ceremonii:
- troska o nalezytą organizację czynności liturgicznych,
- troska o wykonywanie czynności litrugicznych przez wyświęconych szafarzy i przez wiernych świeckich w sposób godny, w nalezytym porządku i poboznie,
- podział funkcji liturgicznych.
2. Wszyscy więc, czy to wyświęceni szafarze, czy to świeccy wierni, pełniący swój urząd posługi lub swoją funkcję, winni wykonywać tylko to wszystko, co do nich nalezy [KL 28; OWMR 91]
3. Funkcje szczegółowe (wybrane):
* przygotowanie liturgii (potrzebne paramenty liturgiczne; asysta)
* zaplanowanie przestrzeni liturgicznej (miejsce przewodniczenia, miejsce odczytywania czytań, komentarzy, modlitwy powszechnej, układ procesji na wejście, z darami, na zakończenie itp.)
* dbanie o odpowiednie wykonywanie czynności liturgicznych (np.: odpowiedni sposób okadzenia, odpowiednie gesty: skłony, przyklęknięcia, postawa stojąca itp.)
* kierowanie liturgią: ceremoniarze ambony, ceremoniarze procesji, ceremoniarze delegacji (moze to być jedna osoba).
Spotkanie Drugie
Nazewnistwo liturgiczne
Alba - długa szata liturgiczna wykonana z białego materiału. Stanowi podstawowy strój w liturgii.
Ambona - miejsce, z którego czyta się słowo Boze, głosi homilie i podaje intencje modlitwy powszechnej.
Ampułki - naczynia do wody i wina
Bielizna kielichowa - puryfikaterz, korporał i palka
Bursa - sztywna ozdobna torebka do zanoszenia Komunii św. chorym
Celebrans - osoba przewodnicząca zgromadzeniu liturgicznemu.
Cingulum - sznur, którym przepasa się albę.
Custodia - naczynie słuzące do przechowywania w tabernakulum Hostiii, przeznaczonej do wystawienia w monstrancji.
Dalmatyka - wierzchnia szata liturgiczna diakona
Ewangeliarz - księga liturgiczna zawierająca wyłącznie czytania zaczerpnięte z Ewangelii. (Tylko Ewangeliarz moze być wnoszony w procesji na wejście)
Facki (akolitki, kandelabry) - noszone w procesji świece osadzone na świeczniku lub specjalnie sporządzonym paramencie.
Humerał - rodzaj chusty okrywającej szyję i ramiona. Zakładany pod albę.
Kantor - osoba kierująca śpiewem w zgromadzeniu liturgicznym.
Kapa - wierzchnia szata liturgiczna, uzywana podczas nabozeństw poza Mszą św.
Kielich - naczynie do konsekrackji wina
Komża - krótka szata liturgiczna wykonana z białego materiału
Koncelebrans - kapłan sprawujący Najświętszą Ofiarę wraz z głównym celebransem.
Korporał - kawałek naturalnego płótna, który rozkłada się na ołtarzu, a na nim stawia się kielich i patenę podczas liturgii eucharystycznej albo monstrancję na czas adoracji.
Kredencja (kredens) - stolik w prezbiterium, na którym przygotowane są potrzebne do liturgii naczynia i na którym (mozna) dokonywać puryfikacji.
Krucyfiks - Krzyż z pasyjką
Lawaterz - tacka na wodę, uzywana przy obmyciu rąk kapłana podczas Mszy św.
Lavabo - obmycie rąk
Lektor - osoba odczytująca lekcje podczas zgromadzenia liturgicznego. Moze takze podawać wezwania modlitwy powszechnej, a w razie nieobecności psałterzysty wykonać psalm.
Łódka - naczynie słuzące do przechowywania kadzidła
Melchizedek - uchwyt na hostię w kształcie półksięzyca lub sierpa
Spotkanie Trzecie
Nazewnictwo liturgiczne
Mitra (Infuła) - liturgiczne nakrycie głowy biskupa, składa się z dwóch sztywnych tarcz z przedniej i tylnej strony oraz z dwóch zwisających z tyłu wstęg.
Mszał - księga liturgiczna, z której odprawia się Mszę św.
Mucet - siegająca do łokci pelerynka koloru rózowego.
Ołtarz - centrum Eucharystii i świątyni, miejsce sprawowania Najświętszej Ofiary.
Ornat - wierzchnia szata liturgiczna, uzywana przez kapłana podczas celebracji Mszy świętej.
Pacyfikał - krucyfiks z relikwiami świętych
Palka - kwadratowy usztywniony kawałek płótna, słuzący do nakrycia kielicha mszalnego.
Patena - naczynie, w którym konsekruje się Chleb Eucharystyczny. Moze być głęboka - do konsekracji komunikantów i hostii, albo płytka - do konsekracji samej hostii. Patena komunijns - naczynie uzywane przez akolitów lub ministrantów asystujących kapłanowi (szafarzowi) przy komunowaniu - chroni ona przed upadkiem Ciała Pańskiego na podłogę.
Paliusz - wełniania wstęga, zakładana na ramiona, z końcami zwisającymi na piersi i plecy, noszona na ornacie przez papieza i arcybiskupów metropolitów
Pastorał (łac. baculus) - ozdobna laska drewniania lub metalowa uzywana podczas liturgii celebrowanych przez biskupa lub opata (takze z udziałem ksieni). Jest symbolem władzy pasterskiej.
Pektorał - krzyz noszonyna piersi przez biskupa
Pierścień - symbol zaślubin biskupa z Kościołem
Piuska - okrągła "czapeczka" - dla papieza biała, dla kardynałów czerwona, dla biskupów fioletowa, dla opatów w kolorze danego zakonu. Zdejmuje się ją na czas Wielkiej Modlitwy Eucharystycznej(na początku prefacji) i podczas wystawienia Najświętszego Sakramentu.
Prezbiterium: 1. ogół prezbiterów danej diecezji.
2. centralna część kościoła, w której usytuowany jest ołtarz.
Psałterzysta - osoba wykonująca psalm responsoryjny podczas liturgii.
Puryfikaterz - ręczniczek do wycierania kielicha i oczyszczania pateny.
Puszka (łac. ciborium) - naczynie do przechowywania w tabernakulum Chleba Eucharystycznego
Ręczniczek - słuzy kapłanowi do wytarcia rąk
Stuła - element stroju liturgicznego w kształcie wstęgi, albo szarfy
Tabernakulum - miejsce przechowywania Najświętszego Sakramentu
Trybularz (kadzielnica) - umocowane na łańcuszkach, zamykane ozdobną pokrywą naczynie, do którego wkłada się metalową miskę z rozzarzonymi węglami.
Welon - rodzaj chusty nakładanej na ramiona, uzywanej do błogosławienia Najświętszym Sakramentem i przenoszenia Ciała Pańskiego.
Welon, Sukienka - nakrycie na puszkę komunikantami
Welon kielichowy - zewnętrzne, wykonane z ozdobnego materiału, nakrycie kielicha. Welon moze być w kolorze dnia lub biały.
Vasculum - naczynie słuzące do obmycia palców po rozdzieleniu Komunii Świętej. Zazwyczaj znajduje się w poblizu tabernakulum.
Spotkanie Czwarte
Postawy i gesty liturgiczne
Gesty i postawy ciała zarówno kapłana, diakona i usługujących, jak i ludu, winny zmierzać do tego, aby cała celebracja odznaczała się pięknem i szlachetną prostotą, aby w pełni przejrzyste było znaczenie jej poszczególnych części, zaś uczestnictwo wszystkich stawało się łatwiejsze. Trzeba więc zwracać uwagę na postanowienia zawarte w Ogólnym Wprowadzeniu i przekazane w tradycyjnej praktyce obrządku rzymskiego. Mają one na celu bardziej wspólne duchowe dobro ludu Bożego niz zaspokojenie upodobań lub opinii prywatnych osób.
Zachowanie przez wszystkich uczestników jednolitych postaw ciała jest znakiem jedności członków chrześcijańskiej wspólnoty zgromadzonych na sprawowanie świętej liturgii: wyrazają one bowiem i kształtują duchowe przezycia uczestniczących.
Postawa stojąca - podczas liturgii postawa stojąca jest zewnętrznym znakiem głębokiego uszanowania dla Boga, jako najwyzszego Pana. Postawa stojąca jest w liturgii postawą zasadniczą. Oznacza ona aktywną postawę człowieka w czynnościach liturgicznych.
Postawa klęcząca - jest wyrazem postawy pokutnej i błagalnej, a przede wszystkim gestem uwielbienia. Jeśli nie stoją na przeszkodzie względy zdrowotne, ciasnota lub obecność znacznej liczby uczestników albo inne uzasadnione przyczyny; wietni klęczą podczas konsekracji. Ci zaś, którzy na konsekrację nie klękają, niech wykonają głęboki ukłon, gdy kapłan po konsekracji przyklęka.
Siedzenie - jest postawą słuchającego ucznia. Postawa ta ułatwia skupienie potrzebne do przyjmowania i rozwazania słowa Bozego. Wierni siedzą podczas czytań przed Ewangelią i psalmu responsoryjnego; w czasie homilii i przygotowania darów oraz zaleznie od okoliczności - kiedy zachowuje się święte milczenie po Komunii świętej.
Spotkanie Piąte
Postawy i gesty liturgiczne
Prostracja - prostracja, czyli padanie na twarz, względnie lezenie krzyzem, ma miejsce na początku wielkopiątkowego nabozeństwa liturgicznego (fakultatywnie) i podczas litanii do Wszystkich Świętych wykonywanej w czasie święceń.
Pocałunek pokoju - Obecnie pocałunek pokoju zastępuje się znakiem pokoju, którego wybór Stolica Apostolska pozostawiła lokalnemu Episkopatowi. Kpałan moze przekazać znak pokoju usługującym, zawsze jednak pozostając w prezbiterium, aby nie zakłócać celebracji. Niech ucznyni podobnie, jeśli ze słusznej przyczyny pragnie przekazać znak pokoju niektórym wiernym.
Gesty rąk - w liturgii gesty rąk występują bardzo często. Szczególne znaczenie ma rozłozenie, złozenie i nałozenie rąk. Wznoszenie rozłozonych rąk jest wyrazem oczekiwania pomocy "z góry". Wyciągnięcie rąk w kierunku wiernych ze słowami pozdrowienia przypomina obecność Pana w zgromadzeniu liturgicznym. Gesty te nalezy zawsze wykonać estetycznie i bez przesady.
Bicie się w piersi - jest znakiem poczucia grzeszności, zalu, skruchy i szczerego wyznania grzechów. Gest ten czyni w trakcie spowiedzi powszechnej: Spowiadam się Bogu Wszechmogącemu.
Znak krzyza - znak krzyza przypomina odkupienie, jest znakiem wiary, uświadami, ze chrześcijanin ma siebie samego krzyzować z Chrystusem i naśladować Go w bolesnej drodze. Znak krzyza wykonuje się, dotykając prawą dłonią czoła, okolic przepony i obu ramion.
Dzwonienie - jeśli okoliczności za tym przemawiają, krótko przed konsekracją ministrant dzwonkiem daje znak wiernym. POdobnie dzwoni zgodnie z miejscowym zwyczajem, gdy kapłan ukazuje wiernym święte postacie.
Okadzenia - okadzenie, jak to wynika ze świadect Pisma świętego, wyraza cześć i modlitwę. Kadzidła mozna uzywać według uznania w kazdej formie Mszy świętej:
a) podczas procesji na wejście
b) na początku Mszy, do okadzenia krzyza i ołtarza
c) w czasie procesji przed Ewanglią i podczas jej głoszenia
d) po złozeniu na ołtarzu chleba i kielicha - do okadzenia darów, krzyza, ołtarza, kapłana i ludu
e) podczas ukazania Hostii i kielicha po konsekracji
Kapłan nakłada kadzidło do kadzielnicy i błogosławi je znakiem krzyza, nic nie mówiąc. Przed okadzeniem i po jego wykonaniu oddaje suię głęboki ukłon w stronę okadzanej osoby lub rzeczy, z wyjątkiem ołtarza i darów złozonych na ofiarę w Mszy świętej.
Okadzenie relikwii i obrazów świętych - dwoma rzutami kadzielnicy okadza się relikwie i obrazy Świętych wystawione do publicznej czci, i to tylko na początku celebracji, po okadzeniu ołtarza.
Okadzenie ołtarza - ołtarz okadza się pojedynczymi ruchami kadzielnicy w ten sposób:
a) jęsli ołtarz jest odsunięty od ściany, kapłan okadza go, obchodząc dookoła.
b) jeśli ołtarz nie jest odsunięty od ściany, kapłan, przechodząc wzdłuz niego, okadza najpierw prawą, potem lewą stronę.
Okadzenie krzyza - jezeli krzyz jest na ołtarzu lub obok niego okadza się go przed okadzeniem ołtarza. Natomiast jezeli jest za ołtarzem, kapłan okadza go, gdy przed nim przechodzi.
Okadzenie darów ofiarnych - dary ofiarne kapłan okadza trzema rzutami kadzielnicy, przed okadzeniem krzyza i ołtarza. Moze tez wykonać okadzenie darów, czyniąc nad nimi znak krzyza kadzielnicą.
Spotkanie Szóste
Postawy i gesty liturgiczne
Przyklęknięcia i ukłony -
1. W Liturgii przyklęknięcie i kopłon oznacza szacunek, usposobienie pokutne oraz uwielbienie. Przyklęknięcie, które wykonuje się przez zgięcie prawego kolana, az do ziemi, oznacza uwielbienie. Dlatego obowiązuje ono przed Najświętszym Sakramentem i przed Krzyzem świętym, od jego uroczystej adoracji w liturgii Wielkiego Piątku, az do rozpoczęcia Wigilii Paschalnej. W czasie Mszy świętej kapłan celebrujący przyklęka trzy razy: po podniesieniu Hostii, po odniesieniu kielicha i przed Komunią św.
2. Jeśli w prezbiterium jest tabernakulum z Najświętszym Sakramentem, kapłan, diakon i inni członkowie asysty liturgicznej przyklękają po przyjściu do ołtarza i przed odejściem od niego, nie zaś podczas samej celebracji Mszy św. Po za tym przyklękają wszyscy, którzy przechodzą przed Najświętszym Sakramentem, chyba ze idą w procesji.
3. Usługujący, którzy niosą krzyz procesyjny lub świece, zamiast przyklęknięcia wykonują skłon głowy. Ukłon wyraza uszanowanie i cześć oddawaną osobom lub ich wyobrazeniom. Rozróznia się dwa rodzaje ukłonów: pochylenie głowy i pochylenie ciała.
Pochylenie głowy - pochylenie głowy czyni się, wymawiając razem imiona Trzech Osób Boskich, imię Jezusa, Najświętszej Maryi Panny i Świętego, na cześć którego sprawuje się Mszę.
Pochylenie ciała - pochylenie ciała, czyli głęboki ukłon, czyni się: przed ołtarzem, podczas wypowiadania modlitw: Wszechmogący Boze, oczyść i Przyjmij nas, Panie; w czasie wyznania wiary na słowa: I za sprawą Ducha Świętego; w Kanonie Rzymskim na słowa: Pokornie Cię błagamy. W ten sposób pochylony stoi diakon, gdy prosi o błogosławieństwo przed głoszeniem Ewangelii. Ponadto kapłan pochyla się nieco, kiedy w czasie konsekracji wymawia słowa Pańskie.
Spotkanie Siódme
Struktura Mszy świętej
1. Struktura Mszy świętej:
a) Obrzędy wstępne
b) Liturgia Słowa
c) Liturgia Eucharystyczna
d) Obrzędy zakończenia
2. Struktura Mszy świętej szczegółowo:
1. Obrzędy wstępne
a) Pieśń na wejście
b) Znak krzyza
c) Pozdrowienie
d) (Wprowadzenie do liturgii)
e) Akt pokuty
f) Kyrie
g) (Gloria)
h) Kolekta
2. Liturgia Słowa
a) Czytanie I
b) Psalm responsoryjny
c) (Czytanie II)
d) Śpiew przed Ewangelią
e) Proklamacja Ewangelii
f) (Homilia)
g) (Credo - Wierzę w Boga - wyznanie wiary)
h) Modlitwa powszechna, czyli wiernych
3. Liturgia Eucharystyczna
a)Przygotowanie darów
- Przyniesienie darów eucharystycznych na ołtarz i przygotowani ołtarza
- Modlitwa błogosławieństwa nad chlebem i winem
- Obmycie rąk, czyli lavabo
- Modlitwa nad darami
b) Modlitwa Eucharystyczna
- Prefacja
- Epikleza - modlitwa wzywająca Ducha Świętego, by uświęcił chleb i wino
- Formuła przeistoczenia
- Aklamacja po przeistoczeniu
- Modlitwy wstawiennicze - Anamneza
- Doksologia końcowa /wielka/ - Przez Chrystusa
c) Obrzędy Komunii św.
- Wezwanie do Modlitwy Pańskiej
- Modlitwa Ojcze nasz
- Embolizm
- Modlitwa o pokój i znak pokoju
- Baranku Bozy - łamanie i łączenie postaci eucharystycznych
- Ukazanie postaci eucharystycznych
- Rozdzielanie Komunii św.
- Puryfikacja
- Modlitwa po Komunii św.
4. Obrzędy zakończenia
a) (Ogłoszenia duszpasterskie)
b) Błogosławieństwo
c) Rozesłanie
d) Pieśń na wyjście
Spotkanie Ósme
Rok liturgiczny i kolory szat liturgicznych
1. Rok liturgiczny z wazniejszymi świętami:
2. Kolory szat liturgicznych:
BIAŁY:
- okres wielkanocny
- okres Bozego Narodzenia
- Uroczystości, Święta i Wspomnienia Najświętszej Maryi Panny oraz Świętych
FIOLETOWY:
- adwent
- wielki post
- msze święte za zmarłych
ZIELONY:
- okres zwykły w ciągu roku
CZERWONY:
- zesłanie Ducha świętego
- Wielki Piątek
- Niedizela Palmowa
- Uroczystości, święta i wspomnienia męczenników i apostołów
RÓŻOWY:
- III niedziela Adwentu
- IV niedziela Wielkiego Postu
Spotkanie Dziewiąte
Komendy ceremoniarza podczas Mszy świętej
1. Komendy w zakrystii:
praeparatio - przygotowanie
impositio incensi - zasypanie
adoratio crucis - pokłon krzyzowi
reverentia celebranti - pokłon celebransowi
reverentia illustrissimo - pokłon prałatowi, kanonikowi
reverentia episcopo - pokłon biskupowi
reverentia ekscelentissimo - pokłon ekscelencji (do Arcybiskupa)
reverentia emminentissimo - eminencji (do Kardynała, Prymasa)
procedant - idziemy
2. Komendy w drodze do ołtarza:
adoratio Sanctissimi - pokłon Najświętszemu Sakramentowi (z przyklęknięciem)
adoratio reliquiarum (w Katedrze) - pokłon relikwiom
3. Komendy w prezbiterium:
a) procesja na wejście:
adoratio altaris - pokłon ołtarzowi
osculatio altaris - ucałowanie ołtarza
impositio incensi - zasypanie
ad sedilia - do miejsca przewodniczenia
b) Liturgia Słowa:
sedeant - usiądźmy
surgant - powstańmy
impositio incensi - zasypanie (na Ewangelię)
c) Ofiarowanie:
ad altare - do ołtarza
adoratio altaris - pokłon ołtarzowi
impositio incensi - zasypanie
d) Po Komunii Świętej
adoratio Sanctissimi - pokłon Najświętszemu Sakramentowi (przez przyklęknięcie)
ad sedilia - do miejsca przewodniczenia
e) procesja na wyjście
ad altare - do ołtarza
osculatio altaris - ucałowanie ołtarza
adoratio altaris - pokłon ołtarzowi
in sacristiam - do zakrystii
Spotkanie Dziesiąte
Komendy ceremoniarza podczas Mszy świętej
1. Komendy w drodze do zakrystii
adoratio reliquiarum - pokłon relikwiom
2. Komendy w zakrystii:
adoratio crucis - pokłonkrzyżowi
reverentia celebranti - pokłon celebransowi
reverentia illustrissimo - pokłon prałatowi, kanonikowi
reverentia episcopo - pokłon biskupowi
reverentia ekscelentissimo - pokłon ekscelencji (do Arcybiskupa)
reverentia emminentissimo - pokłon eminencji (do Kardynała, Prymasa)
Deo gratias - Bogu niech będą dzięki
3. Komendy ceremoniarza chóru:
praeparatio - przygotowanie
procedant - idziemy (przy wejściu do chóru i na początek procesji)
sedeant - usiądźmy
surgant - powstańmy
genuflectant - klęknijmy
4. Komendy łacińskie - inne zwroty:
sistant - zatrzymajcie się
Ad dexteram - na prawo
Ad sinistram - na lewo
Recedant - Proszę wrócić
Genuflectant - Proszę uklęknąć (na dwa kolana)
Prostratio - Proszę połozyć się krzyzem
Inclinatio capitis - skłon głowy
Inclinatio profunda - pokłon głęboki
Velociter - szybko-szybciej
Lente - powoli-wolniej
Ascendent - Wchodzimy (w górę; np.: po schodach)
Descendent - Schodzimy (w dół)
Vertamus - Obracamy się
Vertant - Proszę się obrócić
Attente - ostroznie, uwaznie
II STOPIEŃ CEREMONIARZA
Spotkanie Pierwsze
Insygniia biskupie i ich znaczenie
1. Insygniami biskupimi określamy przedmioty, które są zewnętrznymi oznakami godnosci biskupiej. Nalezą do nich pierscien, pastorał, pektorał oraz mitra.
2. Pierścień jest znakiem wierności biskupa względem Kościoła.
3. Pektorał nazywamy natomiast krzyż, który biskupi noszą na piersiach. Insygniami, którymi podczas liturgii opiekują się ministranci są mitra i pastorał.
4. Mitra jest liturgicznym nakryciem głowy biskupa. Wskazuje na jego troskę o osobistą świętosc, jest znakiem jego kapłańskiej godności oraz władzy, którą symbolicznie, jako duchowa przyłbica, która ochraniała buskupa w walce z nieprzyjaciółmi Kościoła przez jego gruntowną znajomość Starego i Nowego Testamentu. Dwie jeakby tarcze, tworzące mitrę, symbolizowały: przednia - znajomość Nowego Testamentu, a tylna - Starego Testamentu. Dwie taśmy, spadające na plecy biskupa, wyrazały natomiast dwojakie znaczenie Pisma Świętego - historyczne i mistyczne, czyli takie, które przez wydarzenia i przypowieści zawarte na kartach Pisma Świętego pozwala nam odkryć, to co Pan Bóg mówi o nas i do nas.
5. Łacińska nazwa baculus pastoralis oznacza łaskę pasterza. Od tej nazwy pochodzą takze i inne, jak np.: baculus czy pastorał. Odnoszą się one do łaski, której uzywa biskup podczas liturgii. W starozytności łaska była znana nie tylo jako rzecz pomocna w poruszaniu się, ale była równiez symbolem sprawowanej władzy. Nawiązując zatem do tamtej symboliki, biskup jako pasterz, troszczący się o całą owczarnię, uzywa pastorału, który jest znakiem jego pasterskiego posługiwania.
Spotkanie Drugie
Spotkanie Trzecie
Spotkanie Czwarte
III STOPIEŃ CEREMONIARZA
Spotkanie Pierwsze
Spotkanie Drugie
Spotkanie Trzecie
Spotkanie Czwarte
Spotkanie Piąte
Spotkanie Szóste
Spotkanie Siódme
Spotkanie Ósme
Spotkanie Dziewiąte
Spotkanie Dziesiąte